Vandaag ben ik met Janneke naar de Sint Hubertusmolen in
Beek geweest.
Bekijk hier het filmpje van Luc
Ik heb de molen gekozen als historisch voorwerp omdat mijn
opa bakker was en hij meel gebruikte voor het bakken van brood. Dat meel werd
vroeger bijvoorbeeld in de Hubertusmolen gemalen.
De geschiedenis
van de Sint Hubertusmolen
De Sint Hubertusmolen is gebouwd in 1801; men veronderstelt
dat Willem Kerkhoffs uit Klein Genhout de opdracht heeft gegeven tot de bouw
van de molen. De molen werd gebouwd op een heuveltop, “Op de Gijsberg”, zodat
de molen van alle richtingen goed de wind kon vangen.
Kijk even naar de doorsnedetekening van de molen om te zien
hoe hij in elkaar zat.
De molen is vanaf dat hij klaar was tot het begin van de 20e
eeuw verpacht, de echte eigenaren waren bezig op hun boerderij.
De molen is een zogenaamde standerdmolen. Dat betekent dat hij
op een soort houten standaard staat. Hierdoor kan de molen in zijn geheel
rondgedraaid worden in de richting van de wind, inclusief het maalmechanisme. Dit
draaien van de molen wordt kruien genoemd. Rondom de molen staat een kring van
kleine witte paaltjes. Binnen deze cirkel moet je niet gaan staan als de molen
draait, want dan kun je “een klap van de molen” krijgen.
De molen is in gebruik geweest tot het einde van de jaren
veertig van de vorige eeuw. Dus ook in de twee wereldoorlogen. Daar waren de mensen in de omgeving erg blij
om, zoals ook blijkt uit het gedicht dat in de molen hangt en dat in 1977 door
de heer Caumerdal is geschreven. De mensen konden daardoor toch nog meel
krijgen. Een foto van dat gedicht is in deze blog opgenomen.
Na de veertiger jaren werd de molen niet meer gebruikt. Door
de industrialisatie kwamen er andere mogelijkheden voor het malen van graan. De
molen raakte toen in verval.
In 1970 is de molen door de toenmalige eigenaar verkocht aan
de gemeente Beek voor het symbolische bedrag van één Nederlandse gulden. De
gemeente Beek heeft de molen laten restaureren en nu is de molen weer in zijn
oude glorie hersteld. De molen wordt tegenwoordig meer gebruikt als een
toeristische attractie; je kunt de molen bezichtigen en op sommige dagen een
rondleiding krijgen.
Molens: de
geschiedenis
Heel vroeger werd meel gemalen door gebruik te maken van
handmolens, waarbij wrijf- of maalstenen met de hand het graan maalden. Later
werden de maalstenen groter en ging men andere krachten gebruiken om de
molenstenen te draaien, bijvoorbeeld de trekkracht van paarden (rosmolens).
Aan het einde van de Romeinse tijd (rond het jaar 500) werd
voor het eerst gebruik gemaakt van de kracht van stromend water; het stromend
water werd gebruikt om het waterrad in beweging te krijgen. Het draaiende
waterrad bracht vervolgens door aandrijving van onderen de molenstenen in
beweging.
De windmolen, waarbij
gebruik werd gemaakt van de kracht van de wind om de molenstenen in beweging te
krijgen, ontstond pas later. De eerste windmolens zijn rond het jaar 1000
ontstaan in Noord-West Frankrijk, Vlaanderen en Zuid-Engeland. Bij de windmolen
worden de molenstenen van bovenaf aangedreven door de wind. De eerste
windmolens waren niet draaibaar en stonden meestal met de wieken gericht naar
het noordoosten, zodat ze de meeste wind konden vangen. Later werden de
windmolens ook draaibaar, zodat het gebruik van de wind optimaal kon zijn.
In het tijdperk van de industrialisatie (1800 - nu) werden
de molens meer en meer vervangen door andere bronnen van aandrijving,
bijvoorbeeld olie, kolen enzovoorts.
Soorten windmolens
Er zijn in de loop der jaren veel soorten windmolens
geweest. De belangrijkste zijn:
·
De standermolen: deze molens, waarvan de
Hubertusmolen er een is, stonden op een soort houten standaard en waren in zijn
geheel draaibaar. Omdat het gewicht niet te groot mocht zijn, waren de molens
volledig gemaakt van hout. Behalve natuurlijk de molenstenen! Dit is
vermoedelijk het oudste soort windmolen.
·
De torenmolen: deze molens zijn cilindrisch van
vorm en gemaakt van steen. Alleen de kap is hierbij draaibaar, zodat de wieken
toch in de richting van de wind gedraaid konden worden.
·
De houten achtkantmolen: deze molens hebben een
houten bovenbouw die rust op een stenen onderbouw. Vanwege de stevigheid en de
houdbaarheid hiervan werd de volledig houten standerdmolen vaak door dit type
molen vervangen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten